Στεμνίτσα - Στις «Λίμνες»

Στην προτελευταία στροφή του δρόμου Τρίπολης-Στεμνίτσας, είναι η πρώτη φορά που βλέπεις το χωριό. Η περιοχή ονομάζεται «Λίμνες», όνομα που το οφείλει στα πέτρινα αλώνια* που υπήρχαν εκεί.

Η στροφή στις Λίμνες είναι το σημείο με την καλύτερη πανοραμική θέα του χωριού (και την πιο πολυφωτογραφημένη).

* Αν και τα αλώνια λειτουργούσαν πριν μερικές δεκαετίες (τα θυμάμαι, όταν φτάναμε στο χωριό), σήμερα -δυστυχώς- είναι καλυμμένα από αγριόχορτα.

Το σπίτι

Το σπίτι στη Στεμνίτσα στη βόρεια συνοικία (γνωστή και ως Παλαμηδέικα), αυτή που ο μακαρίτης ο Γιάννης Σαββόπουλος (πολύ στενός οικογενειακός φίλος) περιπαικτικά ονόμαζε «η Εκάλη της Στεμνίτσας».
Πρέπει να αγοράστηκε από τον Αντρέα Κλη (ή μάλλον τον πατέρα του, Ηλία) κάπου στο μεσοπόλεμο.
Παλιά η είσοδος ήταν απέναντι από το σπίτι, αλλά ο Αντρέας αγόρασε και τo από κάτω οικόπεδο και έτσι το σπίτι μεγάλωσε και απέκτησε την (κάτω) είσοδο που έχει και σήμερα.
Όταν φτιάχτηκε ο δρόμος της Ζωοδόχου Πηγής, ανοίχτηκε και η πάνω είσοδος.

Η Μαρία Κλη, έκανε μια ανακαίνιση (τη δεκαετία του 1970) και μεγάλωσε -μεταξύ άλλων- την κουζίνα και το χαγιάτι, ενώ ο Λάζαρος και η Ουρανία (τη δεκαετία του 1980) έφτιαξαν τα 2 δωμάτια στο κατώι.

Ο Δημήτρης και η Σοφία (το 2022-2024) κάνανε μιά πολύ μεγάλη ανακαίνιση, αλλάζοντας τελείως το σπίτι και προσθέτοντας δύο υπνοδωμάτια σε πρόσθετο χώρο (στη δυτική πλευρά του σπιτιού) και ένα υπνοδωμάτιο στη θέση της κάτω εξωτερικής αποθήκης. Το μεγάλο υπνοδωμάτιο έγινε κουζίνα, η παλιά κουζίνα έγινε υπνοδωμάτιο, το χειμωνιάτικο μεγάλωσε και απέκτησε πρόσβαση στο μεγαλωμένο χαγιάτι, και ο θόλος έγινε καθιστικό. Στο μικρό πάνω (δεύτερο) υπνοδωμάτιο έγινε η εσωτερική σκάλα που ενώνει τους δύο ορόφους του σπιτιού. Τα μπάνια γίνανε από 2, που ήταν πρίν, 5.

Η Ιερά Μονή της Ζωοδόχου Πηγής

Η Ιερά Μονή της Ζωοδόχου Πηγής είναι χτισμένη σε όμορφη τοποθεσία, η οποία προσφέρει υπέροχη θέα προς το γραφικό χωριό της Στεμνίτσας.

Η Μονή αυτή διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Δίπλα στο ιερό του καθολικού της σώζεται ένα διώροφο κελί, το οποίο αποτέλεσε την έδρα της Πελοποννησιακής Γερουσίας κατά το διάστημα Μάιος – Ιούνιος 1821.

Ο ίδιος ο ναός είναι ιδιαίτερα αξιόλογος. Είναι σταυροειδής με τρούλο και υπολογίζεται ότι χτίστηκε το 1430 (κατά άλλους το 1443), 23 (ή 10) χρόνια πριν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Η αγιογράφησή της είναι αρκετά μεταγενέστερη και τοποθετείται στον 16ο ή 17ο αιώνα, ενώ το ξυλόγλυπτο τέμπλο της είναι έργο του 1805.

Στη Μονή συναντά επίσης κανείς διάφορες χαραγμένες επιγραφές, μία του 1743, άλλη του 1770, που μαρτυρεί επίθεση από Αλβανούς, μία επίσης του 1783 που μιλάει για ένα μεγάλο σεισμό στην Πελοπόννησο.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος

Λίγο πρίν το τέλος του χωριού προς Δημητσάνα, στρίβουμε δεξιά στον ανηφορικό δρόμο προς το Νεκροταφείο της Στεμνίτσας και ακολουθούμε τον δρόμο μέχρι το τέρμα του.
Από εδώ ξεκινά ανηφορικό μονοπάτι 10'-15' που στην κορυφή του καταλήγει στο εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου με την πανέμορφη θέα προς την Στεμνίτσα.

Στεμνίτσα - γενικά

Στην καρδιά του Μενάλου και σε υψόμετρο 1100 μέτρων, βρίσκεται ένα από τα ιστορικότερα χωριά της Πελοποννήσου. Η Στεμνίτσα, Γορτυνίας!

Σύμφωνα με τη μυθολογία, η αρχαία Υψούς (όπως ονομάζονταν παλιά το χωριό) χτίστηκε από τον Υψούντα, έναν από τους πενήντα γιους του βασιλιά της Αρκαδίας Λυκάονα. Αναφορά στον Υψούντα γίνεται και από τον Παυσανία στα «Αρκαδικά».
Η μετονομασία του Υψούντος σε Στεμνίτσα τοποθετείται το 746 μ.Χ. χρόνος κατά τον οποίο στην Πελοπόννησο ενέσκηψε πανώλη. Κατά την εποχή της ακμής της, η Στεμνίτσα είχε πληθυσμό 3.000 κατοίκων.

Μετά την περίοδο της Φραγκοκρατίας και κατά την Τουρκοκρατία, η Στεμνίτσα γνώρισε ακμή όπως μαρτυρούν τα μνημεία της. Εξαιτίας της ορεινής και απόκρημνης θέσης την οποία κατέχει, καθώς και στο δύσβατο έδαφος της περιοχής, κατέφευγαν επιφανείς οικογένειες Ελλήνων άλλων περιοχών, προκειμένου να αποφύγουν τις συνέπειες του τούρκικου ζυγού. Λόγω αυτού του γεγονότος, η Στεμνίτσα εξελίσσεται σ’ ένα από τα σπουδαιότερα εμπορικά και βιοτεχνικά κέντρα της Πελοποννήσου.

Λόγω του δύσβατου εδάφους της περιοχής ο κόσμος στράφηκε προς το εμπόριο και την αργυροχρυσοχοΐα. Η κληρονομική τέχνη της κατασκευής εκκλησιαστικών κωδώνων, καθώς και οι τέχνες της αργυροχοΐας και χρυσοχοΐας ήσαν μερικές από τις σπουδαιότερες δραστηριότητες της οικονομικής ζωής του τόπου (σήμερα στη Στεμνίτσα, την παράδοση συνεχίζει, η Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας).

Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα ιδρύεται η Ελληνική Σχολή Στεμνίτσης στη βιβλιοθήκη της οποίας υπήρχαν χιλιάδες τόμων. Η Σχολή συνέβαλε ουσιαστικά στην πνευματική καλλιέργεια των κατοίκων της περιοχής.

Μεγάλο πλήγμα επιδρομέων υφίσταται η Στεμνίτσα μετά την αποτυχημένη επανάσταση του Ορλώφ στα 1770. Η επέλαση των Τουρκαλβανών προκαλεί καταστροφές στη Στεμνίτσα αλλά οι κάτοικοί της σώζονται από θαύμα ενώ είχαν κλειστεί στη μονή του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου.

Στην επανάσταση του 1821 έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο. Από τη Στεμνίτσα κατάγοταν πολλοί αγωνιστές, όπως οι Αλεξανδρόπουλοι, οι Δημήτριος, Γεώργιος και Λάμπρος Ροϊλός, ο Δημήτριος Σφήκας, ο Γενναίος Κολοκοτρώνης, ο Ρήγας Παλαμήδης και άλλοι.
Χρησίμευσε ως έδρα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη (από το 1802) την οποία υπεραγαπούσε και την αποκαλούσε «χωροπούλα του Μοριά» (μικρή χώρα). Μετά τον ξεσηκωμό των Ελλήνων η Στεμνίτσα θα αποτελέσει το κέντρο των επιχειρήσεών του, ενώ σ’ αυτήν θα βρει παρηγοριά στη λύπη του από το χαμό του γιου του.

Λόγω του ρόλου της στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, επιλέγεται από τη Συνέλευση των Καλτεζών ως έδρα της πρώτης Πελοποννησιακής Γερουσίας και πρώτη άτυπη πρωτεύουσα του επαναστατημένου Ελληνικού έθνους περνώντας στο προσκήνιο της Ιστορίας. Την 27η Μαΐου του 1821, έλαβε χώρα η συνέλευση της Α' Πελοποννησιακής Γερουσίας στην Ιερά Μονή της Ζωοδόχου Πηγής (ή Χρυσοπηγής) (την οποία θα επισκεφτούμε από εδώ) με πρόεδρο τον επίσκοπο Βρεσθένη Θεοδώρητο, αντιπρόεδρο τον Ασημάκη Φωτήλα και γραμματέα τον Ρήγα Παλαμήδη. Η προσφορά των υπηρεσιών Α' Πελοποννησιακής Γερουσίας προς το αγωνιζόμενο τότε Ελληνικό Έθνος υπήρξε μεγάλη, μια και αυτή απετέλεσε την πρώτη Πολιτειακή διοίκηση στη δύσκολη περίοδο του ξεσηκωμού και την οργάνωση της Επανάστασης.

Χαρακτηριστική είναι προσφώνηση προς τους Στεμνιτσιώτες του Γορτύνιου πρωθυπουργού Θ. Δεληγιάννη: «Ελλήνων εξυπνότεροι οι Πελοποννήσιοι, Πελοποννησίων οι Αρκάδες, Αρκάδων οι Γορτύνιοι και Γορτυνίων οι Στεμνιτσιώτες».

Άλλοι γνωστοί Στεμνιτσιώτες περιλαμβάνουν τους: Ηλία Γυφτόπουλο (καθηγητής και διευθυντής του Τμήματος Πυρηνικής Φυσικής του ΜΙΤ), Κωνσταντίνο Κακούρη (δικαστής του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων & του Συμβουλίου της Επικρατείας), Δημήτρη Φατούρο (καθηγητής & υπουργός Παιδείας), Αντώνη Σαμαρά (πρωθυπουργός), Δημήτρη Θανόπουλο (ολυμπιονίκης στην ελληνορωμαϊκή πάλη, Λος Άντζελες 1984), Γιώργο Ρουμπάνη (ολυμπιονίκης στο άλμα επί κοντώ, Μελβούρνη 1956), την εφοπλιστική οικογένεια Μαρτίνου, την Μαρίκα Μητσοτάκη (το γένος Γιαννούκου), κ.α.

Eπιστροφή στην Περιήγηση